Perang Semantan ini dipimpin oleh seseorang pembesar bernama Dato' Bahaman . Punca utama pemberontakan ini ialah rasa tidak puas hati orang-orang Besar Pahang , terutamanya sekali Dato' Bahaman (Orang Kaya Semantan) terhadap campur tangan British ke atas kawasannya.
Sebenarnya ketegangan di antara Dato' Bahaman dengan pihak British telah bermula sejak tahun 1890 lagi tetapi ketegangan itu memuncak pada tahun 1891. Ketegangan itu bermula pada bulan Disember 1890 bilamana Dato' Bahaman dikatakan telah marah dan mengata-ngata E.A Wise (Pegawai Jajahan Temerloh) kerana E.A Wise hendak mendirikan sebuah balai polis di Lubuk Terua iaitu satu tempat yang termasuk dalam kawasan Dato' Bahaman , tanpa terlebih dahulu berunding dengannya .
Apabila Hugh Clifford ( Pemangku Residen British Pahang ketika itu ) mengetahui hal tersebut , beliau telah menasihatkan Sultan dan baginda kemudiannya memanggil Dato' Bahaman supaya pergi ke Pekan agar perkara itu dapat disiasat . Oleh kerana Dato' Bahaman enggan ke Pekan , Sultan telah mengeluarkan surat perintah yang melucutkan pangkat dan tarafnya sebagai Orang Kaya Semantan .
Tindakan melucutkan pangkat dan taraf itu menyakitkan hati Dato' Bahaman . Keadaan ini menyebabkan Dato' Bahaman dan pengikut-pengikutnya menyerang hendap C.E.M Deaborough dan pengikut-pengikutnya pada 15 Disember 1891 ketika mereka sedang mudik Sungai Semantan. Serangan itu dilakukan oleh Dato' Bahaman kerana ia menyangka Desborough datang untuk menangkapnya.
Dalam serangan yang mengejut itu , pihak Desborough telah kalah dan beliau melarikan diri ke Bandar Temerloh . Setelah mengetahui peristiwa di Semantan itu , pegawai-pegawai British di seluruuh Pahang mula sibuk mengatur tentera mereka untuk melawan orang-orang Melayu yang menentang British .Ekoran dari itu , pada 21 Disember 1891 , satu pasukan yang diketuai oleh Clifford dan Tengku Mahmud telah pergi ke Kampung Kelubi yang merupakan kubu kedua pertahanan Dato' Bahaman . Di sini berlaku sekali lagi pertempuran antara pihak British dengan Dato' Bahaman tetapi pihak British sekali lagi mengalami kekalahan .
Dato' Bahaman Orang Kaya Semantan
Latar Belakang Ringkas.
Nama
asal Dato’ Bahaman adalah Abdul Rahman bin Tuanku Imam Nuh. Bapanya
ialah Tuanku Imam Nuh yang berasal dari Bangkinang, Kampar, Riau. Ibunya
pula ialah Rokiah Abdul Rahman, anak perempuan Tok Setia Perkasa
Semantan yang berketurunan Bugis dari Sulawesi Selatan. Walaupun beliau
dilahirkan di Rantau Panjang iaitu sebuah kampung di Bentong, beliau
banyak menghabiskan masa di Pekan kerana berkhidmat dengan Bendahara Ali
iaitu ayahanda kepada Sultan Ahmad.
Dato’
Bahaman juga dikatakan pernah menjadi anak angkat kepada Bendahara Ali
dan menjadi rakan sepermainan kepada Sultan Ahmad ketika mudanya.
Apabila Sultan Ahmad menjadi Sultan Pahang, Dato’ Bahaman dilantik
sebagai pembesar berdasarkan jasa bakti beliau kepada tanah air.
Kehandalannya dalam ilmu persilatan tidak perlu disebut kerana memang
telah diakui ramai.
Menentang British.
Perlantikan
John Pickeragill Rodger dilantik sebagai Residen yang pertama di Pahang
pada 1888 menandakan bermulanya campurtangan secara rasmi British dalam
hal-hal pentadbiran di negeri
tersebut. Dikatakan pada masa itu Sultan Ahmad terpaksa menerima campur
tangan British baginda merasa terhutang budi dengan pihak British yang
telah ‘membantu menghadapi
pemberontakan dari adindanya sendiri. Dengan campur tangan ini, secara
tidak langsung Temerloh menerima pengaruh British. J.P Rodger telah
melantik beberapa orang pegawai British untuk membantunya mentadbir
jajahan-jajahan. Pegawai-pegawai ini juga telah berfungsi sebagai
Pemungut Hasil (collector) dan Hakim (magistrate).
Di jajahan Temerloh, E.A. Wise telah dilantik
sebagai pentadbir British yang pertama. Banyak perubahan telah dibuat
untuk memudahkan pentadbiran, antaranya ialah pengenalan system
pentadbiran berasaskan penghulu pada sekitar tahun 1887. Walau
bagaimanapun, penghulu-penghulu ini tidak mempunyai kuasa yang luas
kerana ia tertakluk di bawah kekuasaan Pegawai Daerah.
Peraturan-peraturan baru yang diperkenalkan telah mencabar kewibawaan
kepimpinan tradisional di Pahang.
Peranan
Raja dan pembesar-pembesar negeri dengan sendirinya telah berubah.
Pembesar yang selama ini begitu berkuasa di setiap jajahan termasuk
dalam soal percukaian tidak lagi berhak tanpa izin pihak British. Inilah
punca tercetusnya Perang Semantan.
Pembesar
Semantan ketika itu ialah Dato’ Bahaman Orang Kaya Semantan. Beliaulah
yang memimpin pemberontak menentang British di Semantan menzahirkan rasa
tidak puashati orang-orang Melayu. Sebenarnya ketegangan di antara
Dato’ Bahaman dengan pihak British bermula pada 1890 tetapi mencapai
kemuncak pada 1891. Pada bulan Disember 1890, Dato’ Bahaman telah
menyatakan kemarahannya apabila Pegawai Jajahan Temerloh, E.A.Wise
dikatakan mahu mendirikan sebuah balai polis di Lubuk Terua iaitu satu
tempat yang termasuk dalam kawasan Dato’ Bahaman, tanpa terlebih dahulu
berunding dengan beliau.
Apabila Hugh
Clifford, iaitu pemangku Residen British Pahang ketika itu mengetahui
hal tersebut, beliau telah menghasut baginda Sultan dan baginda
kemudiannya memanggil Dato’ Bahaman supaya datang ke Pekan (pusat
pentadbiran ketika itu), agar siasatan dapat dijalankan. Dato’ Bahaman
yang memahami “jarum” yang
sedang dimainkan oleh British, membuat keputusan tidak pergi ke Pekan.
Ekoran daripada itu Sultan telah mengeluarkan surat perintah yang
melucutkan pangkat dan tarafnya sebagai Orang Kaya Semantan.
Situasi ini
menyebabkan Dato’ Bahaman dan
pengikut-pengikutnya menyerang hendap C.E.M Desborough rombongannya pada
15 Disember 1891 ketika sedang mudik Sungai Semantan. Serangan itu
dilakukan kerana Dato’ Bahaman menyangka Desborough datang untuk
menangkapnya. Serangan mengejutkan itu memaksa Desborough melarikan diri
ke Bandar Temerloh.
Siri Pertempuran
Pada
Oktober 1891, British telah menangkap 3 orang pengikut Dato’ Bahaman di
Sungai Semantan dan dibawa ke rumah pasong Lubuk Terua untuk diadili
dan dihukum. Pihak Inggeris menuduh Dato’ Bahaman menyuruh ketiga-tiga
orang itu mencuri hasil hutan tanpa kebenaran dan memerintahkan Dato’
Bahaman ditangkap dan dihukum. Salah seorang pengikut Dato’ Bahaman yang
telah ditangkap berjaya melepaskan diri dan memberitahu Dato’ Bahaman
tentang rancangan jahat Inggeris.
Dato’ Bahaman bertindak menyerang
pasukan British yang membawa 2 pengikutnya ke rumah pasong. Melihat
perkembangan yang berlaku di Semantan, pada 21 Disember 1891, Brtish
telah menghantar sepasukan askar yang diketuai oleh Clifford dan Tengku
Mahmud, untuk menyerang Dato’ Bahaman yang sedang bertahan di Kampung
Kelubi. Askar British telah tewas dalam pertempuran di situ.
Pada
Disember 1891, Tengku Mahmud bersama-sama dengan 200 orang pengikutnya
dan Hugh Clifford bersama-sama dengan 60 orang Sikh di bawah pimpinan
Kapten Summer telah mengaturkan gerakan untuk menyerang dan menangkap
Dato’ Bahaman dan orang-orangnya. Bagaimanapun gerakan ini menemui
kegagalan setibanya di Kampung Kelubi kerana keengganan pasukan Melayu
bekerjasama dengan pasukan polis Sikh. Pihak British yang diketuai Hugh
Clifford mengalami kekalahan dan terpaksa berundur dan meminta bantuan
dari Singapura.
Pada
Januari 1892, pihak British telah memaksa Sultan Wan Ahmad untuk
menamatkan kebangkitan Dato’ Bahaman di Pahang. Satu pasukan yang
dinamakan “Gerakan Sultan” telah dilancarkan pada 22 Januari 1892 dengan
kekuatan 800 orang. Seramai 140 daripadanya mempunyai senjat api yang
dipimpin oleh Tengku Ali, Rodger (Residen Pahang), Panglima Garang
Yusof, Saiyid Ali Badoh dan Abdullah dari Bera. Gerakan ini juga menemui
kegagalan kerana selain daripada hanya dapat memusnahkan 11 buah kubu
kecil termasuk Kubu Batu Ampar, jejak Dato’ Bahaman tidak dapat dikesan
dan tidak ada tanda-tanda yang memungkinkan Orang Kaya Semantan itu dan
pengikut-pengikutnya yang terdekat akan tertangkap. Pada awal bulan
Februari, 1892, keadaan tegang dianggap telah berakhir. Untuk sementara
waktu, daerah Semantan telah diletakkan dibawah jagaan Abdullah Bera.
Pada
Mac 1892, pasukan Dato’ Bahaman berjaya menawan semula Lubuk Terua.
Perjuangan Dato’ Bahaman menjadi lebih hebat kerana dibantu oleh Tok
Gajah. Pihak British kalah dan Abdullah Bera terpaksa pulang ke Bera.
Kubu Lubuk Terua dikawal oleh orang-orang dari Cempaka dan Buluh.
Ternyata mereka bersimpati dengan gerakan penentangan Dato’ Bahaman
terhadap British.
Pada
Mei 1982, British telah menyerang Lubuk Terua lagi. Pejuang Pahang
terpaksa berundur ke Kelantan dan Terengganu. Di Terengganu, Ulama Tok
Ku Paluh telah menyemarakkan semangat pejuang Pahang untuk berjihad
menentang British. Pada 14 Jun 1894, Kuala Tembeling dan Jeram Ampai
berjaya ditawan oleh Dato’ Bahaman bersama 100 orang pengikutnya.
Pada
29 Jun 1894 sepasukan tentera kerajaan British yang diketuai oleh
Jeneral Walker menyerang kumpulan penentang British yang diketuai oleh
Datuk Bahaman, Tok Gajah, Mat Kilau dan Mat Kelubi di Jeram Ampai, Kuala
Tembeling, Pahang. Dalam serangan itu Pemangku Penguasa Ulu Pahang
bernama Wise, terbunuh bersama empat anggota polis. Serangan tersebut
menyebabkan Mat Kilau berundur ke Kelantan. Ini menandakan berakhirnya
perang menentang British di Pahang.
Sir
Hugh Clifford, Residen British di Pahang melancarkan serangan secara
besar-besaran yang menelan belanja yang banyak, memburu mereka hingga ke
Terengganu dan Kelantan.
Gerakan
itu dihentikan pada bulan November 1995 apabila Datuk Bahaman, Pawang
Nong dan Mat Lela dikatakan menyerah diri kepada kerajaan Siam tetapi
diberi tempoh perlindungan dan ditempatkan di Chiengmai pada awal 1996,
manakala Tok Gajah dan Mat Kilau diberitakan meninggal di Terengganu.
Kebangkitan
Dato’ Bahaman selama 4 tahun (1891-1894) telah menyebabkan pihak
British menanggung hutang yang banyak. Sultan Ahmad dipaksa membayar
sebanyak 7200.00 dollar setahun bagi menyelesaikan hutang tersebut.
Kesudahan perjuangan
Semasa
berada di Bunut Payung Kelantan, Dato Bahaman, Mat Kilau, Mat Lela dan
Mat Kelubi membuat satu pengisytiharan persetiaan memberitahu bahawa
mereka telah meninggal dunia.
Percubaan
membunuh Dato’ Bahaman dan pengikutnya berlaku di Kuala Lebir, dekat
Kota Bharu pada tahu 1896. Satu jamuan makan serabai dan bubur jagung
muda telah diadakan oleh orang besar adik beradik iaitu Wan Ngah, Wan
Nik, Dato’ Lela dan orang besar Lebir. Seramai 15 orang termasuk 8 orang
besar Kelantan dan Siam serta 7 orang pejuang Pahang. Kuih Serabai,
bubur jagung muda dan air minuman yang dijamukan telah dibubuh racun.
Mat Lela telah melarang Dato’ Bahaman dan kawan-kawannya dari menjamah
hidangan yang beracun tersebut. Akhirnya, pembesar Kelantan dan Siam
yang khianat memohon maaf dan mengakui kesalahan mereka.
Memandangkan
keadaan tidak selamat, Dato’ Bahaman dan pengikutnya telah mengambil
keputusan pergi ke Siam. Sebelum itu satu persetiaan telah dilakukan di
Kampung Bukit Haji Pak Jedih, Tanah Merah, di mana para pejuang
bersumpah akan menggunakan nama lain dan tidak akan mendedahkan siapa
diri mereka sebenarnya. Seramai 7 orang terlibat dalam sumpah persetiaan
itu, iaitu Dato’ Bahaman (Panglima Kakap), Mat Kilau (Mat Siam, Mat
Dahan, Mat Dadu, Mohamed Ibrahim), Mat Lela (Kilat Senja, Gong Poh),
Mamat Kelubi (Tok Janggut).
Pada
tahun 1911, Dato’ Bahaman telah kembali ke Kelantan manakala Mat Lela
pergi ke Indonesia, sementara 2 orang pejuang lagi telah meninggal dunia
di Patani, Siam. Pada tahun 1920, Dato’ Bahaman balik ke Kuantan dan
tinggal di Kampung Paya Lalang (Padang Lalang) dengan memakai nama Lebai
Deraman. Pada tahun 1926, Dato’ Bahaman berpindah ke Kampung Peramu dan
dikenali sebagai Tok Guru Peramu. Mat Kilau pula dikatakan berpindah ke
Kampung Aur Rompin, Tanjung Medang, Kampung pasir Panjang, Kampung Batu
Tering Pekan, Kg. Batu Lima Jalan Gambang. Mamat Kelubi dan Panglima
Hitam tidak diketahui kisahnya. Dato’ Bahaman tinggal di Kampung Peramu
sehingga kematiannya.
AMUKANMELAYU - Masih bersisakah semangat mereka kepada kita?